Wet gemeentelijke schuldhulpverlening: zo voldoe je eraan
In de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening staat dat gemeenten inwoners met schulden hulp moeten bieden. Sinds begin 2021 hebben gemeenten ook de plicht tot vroegsignalering. Dit moet voorkomen dat betalingsachterstanden uitgroeien tot problematische schulden. Door de wetswijziging mogen schuldeisers zonder toestemming informatie over betalingsproblemen van een klant of huurder delen. Schuldeisers zijn dit verplicht en een gemeente moet na het ontvangen van een signaal in actie komen. Het gaat hierbij om verhuurders van woningen (zoals woningbouwcorporaties), energieleveranciers, drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Hier lees je wat de wet precies inhoudt en hoe je er als schuldeiser aan kunt voldoen.
De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening in 9 punten:
- Gemeenten hebben vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening de plicht om mensen met schulden te helpen.
- Sinds 1 januari 2021 is de wet aangescherpt en moeten gemeenten ook zorgen voor vroegsignalering van schulden.
- Het vroegtijdig inzicht krijgen in schulden en daarop ingrijpen voorkomt dat betalingsachterstanden oplopen tot problematische schulden.
- Voor vroegsignalering moeten schuldeisers signalen over betalingsachterstanden doorgeven aan gemeenten.
- Deze schuldeisers zijn vier vastelastenpartners: verhuurders (zoals woningbouwcorporaties), energieleveranciers, drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars.
- Deze schuldeisers moeten eerst kijken of ze een betalingsregeling met een klant af kunnen sluiten. Lukt dat niet dan mogen gegevens over betalingsachterstanden met een gemeente uitwisselen zonder toestemming van een klant of huurder.
- Voordat je als schuldeiser informatie deelt moet je wel eerst de overeenkomst van het Landelijk Convenant Vroegsignalering ondertekenen.
- Een LCV-overeenkomst onderteken je in het online ondertekenportaal van NVVK.
- Via Vindplaats van Schulden van BKR kun je als schuldeiser betalingsachterstanden doorgeven en kunnen aangesloten gemeenten deze signalen verwerken.
Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs)
De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening verplicht gemeenten om inwoners met schulden hulp te bieden. In Nederland staan volgens cijfers van het CBS ruim 600 duizend huishoudens met problematische schulden geregistreerd.
Als iemand niet zelf uit de schulden kan komen, kan diegene een beroep doen op gemeentelijke schuldhulpverlening. Gemeenten bepalen zelf hoe ze – binnen de wettelijke kaders – hulp bieden. Ze kunnen de schuldhulpverlening bijvoorbeeld uitbesteden aan een kredietbank of stadsbank.
Problemen Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening leverde een aantal uitdagingen op:
- Omdat verantwoordelijkheid bij inwoner zelf lag, kwam hulp vaak (te) laat
Een inwoner met financiële problemen kan zelf bij de gemeente aan de bel trekken. Dat gebeurt lang niet altijd op tijd. Gemiddeld wacht iemand vijf jaar met het inschakelen van hulp. Hierdoor lopen de schulden vaak hoog op. Met de aanpassing van de wet is er nu ook de mogelijkheid dat een gemeente het initiatief tot het aanbod van schuldhulp neemt. Daardoor kunnen de financiële problemen in veel gevallen sneller aangepakt worden.
- Beperkingen delen persoonsgegevens
Een andere uitdaging was dat gemeenten en schuldeisers zich bij de uitvoering van de wet belemmerd voelden door de wetgeving rond de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Door deze privacywet mogen persoonsgegevens niet zonder iemands toestemming gedeeld worden. Door de aanpassing in de wet is nu voor gemeentelijke schulphulpverlening een expliciete uitzondering opgenomen.
Wijziging Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
Sinds 1 januari 2021 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening gewijzigd. Een van de wijzigingen is het duidelijker opnemen van vroegsignalering. Deze aanpassing maakt het mogelijk om informatie over betalingsachterstanden te delen, zonder dat daarvoor toestemming nodig is van een klant of huurder. Dat mag wel pas plaatsvinden als een poging om tot het komen van een betalingsregeling mislukt is.
De wetswijziging heeft twee belangrijke doelen:
- Vroegsignalering van schulden
- Betere ontsluiting persoonsgegevens
Wat is vroegsignalering?
Bij vroegsignalering gaat het om het melden van betalingsachterstanden. Het vroegtijdig signaleren hiervan moet voorkomen dat achterstanden uitgroeien tot problematische schulden.
Betere ontsluiting persoonsgegevens
Voor het helpen van inwoners met betalingsproblemen hebben hulpverleners informatie nodig, bijvoorbeeld over de financiële situatie. De wetswijziging geeft gemeenten en schuldeisers een wettelijke basis om privacygevoelige informatie over betalingsproblemen te delen.
Rol gemeenten en schuldeisers bij vroegsignalering
Vroegsignalering is net als schuldhulpverlening een wettelijke taak van de gemeente. Gemeenten zijn dan ook aan zet om schuldeisers te vragen achterstallige betalingen door te geven. Tegelijkertijd hebben schuldeisers de verplichting gekregen om deze gegevens te leveren.
Schuldeisers Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
In het kader van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening spelen deze vier schuldeisers een rol bij vroegsignalering:
- Verhuurders van woningen (zoals woningbouwcorporaties)
- Energieleveranciers
- Drinkwaterbedrijven
- Zorgverzekeraars
Informatie delen
Als schuldeiser ben je verplicht om betalingsachterstanden door te geven en gegevens te delen als een gemeente hierom vraagt. In ieder geval gaat het hierbij om:
- Persoonsgegevens, zoals naam en adres
- De hoogte en duur van de betalingsachterstand
Stappenplan voor gemeenten Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
Als je als gemeente aan de slag wilt gaan met vroegsignalering in het kader van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) moet je de volgende stappen zetten:
- Bepaal hoe je vroegsignalering gaat uitvoeren
Wat ga je doen met de signalen die je ontvangt? Wanneer stuur je een brief en wanneer ga je langs? En hoe vaak biedt je hulp aan? - Sluit een overeenkomst met de schuldeisers
Om gegevens uit te mogen wisselen is het nodig dat je als gemeente een overeenkomst sluit met de schuldeisers. Daarvoor kun je de overeenkomst uit het Landelijk Convenant Vroegsignalering (LCV) gebruiken. - Bespreek de werkwijze met de functionaris gegevensbescherming (FG)
Bij vroegsignalering wordt er gewerkt met privacygevoelige informatie. Bespreek daarom binnen de gemeente hoe met deze gegevens omgegaan zal worden. - Kies een platform om data uit te wisselen
Om de data van de schuldeisers te kunnen gebruiken, moeten deze uitgewisseld worden. Daarvoor kies je als gemeente een dataplatform, zoals bijvoorbeeld Vindplaats van Schulden van BKR.
Wanneer moet een schuldeiser een signaal doorgeven?
Als schuldeiser maak je niet direct een melding bij de eerste betalingsachterstand. Voordat je een achterstand doorgeeft aan de gemeente doorloop je eerst drie stappen:
- Je stuurt minimaal een schriftelijke herinnering aan je klant of huurder wanneer deze de betaling niet binnen een gestelde termijn heeft voldaan.
- Je probeert in persoonlijk contact te komen. Hierbij wijs je op mogelijkheden om betalingsachterstanden te voorkomen en eventueel een betalingsregeling te treffen.
- Je wijst op de mogelijkheden voor (schuld)hulpverlening bij de gemeente.
Als dit niks oplevert, mag je de gegevens – zonder toestemming – delen met de gemeente. De gemeente is vervolgens op basis van de van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aan zet om contact op te nemen met de klant of huurder. Zodra deze de hulp aanvaardt, wordt de incasso voor een maand opgeschort.
Voorwaarden informatie delen
Het uitwisselen van privacygevoelige informatie mag niet zomaar. Om gegevens van je klant of huurder te mogen delen, moet je eerst een overeenkomst ondertekenen met een gemeente. Hierin maak je afspraken over bijvoorbeeld veilige uitwisseling van gegevens en het informeren van de betrokkene.
Overeenkomst met gemeente(n)
Voor het vastleggen van afspraken maak je gebruik van de overeenkomst uit het Landelijk Convenant Vroegsignalering (LCV). De LCV-overeenkomst vind je hier. Deze modelovereenkomst gebruik je ook als je niet bent aangesloten bij een van de brancheverengingen die het convenant ondertekenden.
Landelijk Convenant Vroegsignalering
Het Landelijk Convenant Vroegsignalering is ondertekend door NVVK (de vereniging van financiële hulpverleners), VNG (de Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en koepelorganisaties van schuldeisers:
- Aedes, de branchevereniging van woningcorporaties
- Energie-Nederland, de branchevereniging van energieleveranciers
- VEWIN, de vereniging van drinkwaterbedrijven
- Zorgverzekeraars Nederland, de branchevereniging van zorgverzekeraars
Daarnaast sloot NVVK nog:
- Het Landelijk Convenant Vroegsignalering verhuurders, met koepelorganisaties van studentenhuisvesters, private en particuliere verhuurders
- Het Landelijk Convenant Vroegsignalering VGM NL, met de branchevereniging voor vastgoed- en VvE-managers
Online ondertekenportaal
Het ondertekenen van een overeenkomst doe je digitaal. Dit gebeurt in twee stappen:
- Meld je aan bij het online ondertekenportaal van NVVK. Hierbij geef je de gegevens van je ‘contactpersoon vroegsignalering’ door. Ook selecteer je de gemeente(n) waarmee je een overeenkomst wilt sluiten. Binnen twee weken ontvang je de gegevens waarmee je kunt inloggen in het portaal.
- Zodra je bent geregistreerd ontvang je van een of meerdere gemeenten een uitnodiging om een LCV-overeenkomst te ondertekenen. Wanneer dit nog niet is gebeurd, kun je een gemeente een verzoek sturen.
Je bent niet verplicht de LCV-overeenkomst te gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld ook zelf met een gemeente afspraken maken over vroegsignalering.
Registreren van signalen
Na het ondertekenen van een overeenkomst kun je betalingsachterstanden registreren via een vroegsignaleringssysteem, zoals Vindplaats van Schulden (VPS) van Stichting BKR.
Vindplaats van Schulden (VPS)
Bij VPS van BKR lever je als schuldeiser gegevens over een betalingsachterstand aan. Deze informatie wordt vervolgens doorgezet naar verschillende gemeenten. Een gemeente beschikt over een eigen VPS-portaal waar ze de informatie kunnen ophalen. Ze kunnen dit systeem eenvoudig koppelen en integreren met hun bestaande systemen.
Effect vroegsignalering gemeente en schuldeiser
Verschillende gemeenten en schuldeisers werkten al voor de wetswijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aan vroegsignalering. Dit zorgde voor positieve effecten:
- Bij drinkwaterbedrijf Vitens daalde het aantal afsluitingen tussen 2014 en 2016 van 2312 naar 952 huishoudens
- In de gemeente Amsterdam daalde de gemiddelde schuld van inwoners in een schuldhulpverleningstraject (€ 26.000,- in Amsterdam) tot ver onder het landelijk gemiddelde (€ 42.000,-)