Vroegsignalering: zo zet je het als gemeente in

Vroegsignalering Babet Hogervorst 0997 Kopie

Met vroegsignalering zorg je er als gemeente voor dat schulden van jouw inwoners niet uit de hand lopen. Door in een vroeg stadium hulp aan te bieden aan de mensen die dat nodig hebben, kun je problematische schulden bij jouw inwoners voorkomen.

Vroegsignalering in het kort

Met vroegsignalering voorkom je problematische schulden bij inwoners in jouw gemeente. Wil je beginnen met vroegsignalering? Zet dan de volgende stappen:

  1. Bepaal eerst de juiste aanpak: wat ga je precies doen wanneer je signalen binnenkrijgt die duiden op mogelijke problematische schulden?
  2. Voordat je kunt beginnen, moet je overeenkomsten voor de uitwisseling van data afsluiten met de verschillende schuldeisers. Dat is geregeld in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) en het Landelijk convenant vroegsignalering.
  3. Ook heb je een platform nodig om de gegevens uit te kunnen wisselen. Stichting BKR biedt hiervoor het platform Vindplaats van Schulden.

Door vroegsignalering raken huishoudens niet in de problematische schulden

Mensen die schulden hebben en in een problematische situatie terecht dreigen te komen, kunnen dankzij vroegsinalering hulp aangeboden krijgen.
Bij veel huishoudens valt wel eens een aanmaning op de mat. In veel gevallen wordt die rekening alsnog netjes binnen de gestelde termijn betaald. Maar soms lukt dat niet omdat er naast die ene rekening ook nog andere dringende rekeningen binnenkomen. En er ook geen spaarpotje blijkt te zijn als de wasmachine of koelkast opeens kapotgaat.
Als rekeningen zich opstapelen, is het steeds moeilijker om uit de schulden te komen. In zo’n situatie is er sprake van problematische schulden.
Door betalingsachterstanden van huishoudens tijdig te signaleren, kunnen patronen zichtbaar worden die wijzen op naderende problemen. Door vroegsignalering wordt op tijd hulp aangeboden. Zo voorkom je dat gezinnen in een schuldenmoeras terecht komen.

Vroegsignalering is een samenwerking van schuldeisers en gemeenten

Schuldhulpverlening kan alleen maar plaatsvinden als bekend is bij wie de schulden problematisch dreigen te worden. Daarvoor is het natuurlijk van belang om te weten hoe het betalingsgedrag is. Daarom is het belangrijk dat schuldeisers melding maken van een betalingsachterstand. Door deze betalingsachterstanden en het betalingsgedrag te monitoren, kunnen gemeenten zien bij wie schulden tot problemen dreigen te leiden.

Hoe begin je met vroegsignalering?

Hoe verloopt vroegsignalering nu in de praktijk? In eerste instantie gaan verhuurders (zoals woningcorporaties), energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars zelf met hun klant aan de slag om betalingsproblemen op te lossen, door bijvoorbeeld een betalingsregeling aan te bieden. Dit noem je ook wel een sociaal incasso. Als dit niet direct tot een oplossing leidt, kunnen deze bedrijven de gemeente waarschuwen dat hun klant niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Daarvoor is geen toestemming van hun klant nodig.
Een gemeente moet in actie komen binnen 28 dagen na ontvangst van zo’n signaal. Dat kan via een brief, een telefoongesprek of een persoonlijk bezoek. Na het bespreken van de betalingsproblemen en het aanbieden van hulp is een inwoner overigens niet verplicht om deze hulp te aanvaarden.

Welke gegevens registreert BKR?

Een verzoek om financieel advies bij een gemeente door een inwoners met niet-problematische schulden wordt niet geregistreerd bij BKR. Denk daarbij bijvoorbeeld aan uitleg over budgetbeheer door de gemeente. Maar ook een aanbod voor een intakegesprek naar aanleiding van een signaal over vroegsignalering én dat intakegesprek registreert BKR niet.
Dat is anders als vervolgens een schuldhulpverleningstraject start. Dit registreert BKR wel. Met het registreren van een schuldhulpverleningstraject bij BKR wordt voorkomen dat iemand niet verder in de financiële problemen belandt.

Stappenplan vroegsignalering gemeente

Om vroegsignalering in jouw gemeente op te zetten, kun je de volgende stappen nemen:

1. Neem een beslissing over de uitvoering van vroegsignalering

Hoe pak je de signalen op? Stuur je bijvoorbeeld een brief bij een enkel signaal en ga je bij een meervoudig of opeenvolgend signaal langs bij de persoon in kwestie? Hoe vaak ga je langs en wat doe je als iemand niet thuis is? Zorg dat je een beeld hebt bij hoe je als gemeente vroegsignalering wilt inrichten. Hiermee wordt ook direct duidelijk wat de personele last van de invoering van vroegsignalering is.

2. Sluit een overeenkomst met schuldeisers

Sluit overeenkomsten met schuldeisers voor de data-uitwisseling. Met landelijke partijen doe je dat via de NVVK, met de lokale woningbouwcorporaties kun je als gemeente zelf een overeenkomst ondertekenen.

3. Bespreek privacyaspecten met de functionaris gegevensbescherming (FG)

Als je aan de slag gaat met vroegsignalering maak je gebruik van privacygevoelige informatie. Bespreek daarom met de functionaris gegevensbescherming (FG) in jouw gemeente hoe je met deze gegevens om gaat.

4. Werk samen met Vindplaats van Schulden

BKR biedt met Vindplaats van Schulden (VPS) een veilig en handig systeem om gegevens uit te wisselen tussen schuldeisers en je gemeente. Je kunt data op verschillende manieren integreren met bestaande systemen in de gemeente.
Lees hoe Vindplaats van Schulden werkt

Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs)

De wettelijke basis voor schuldhulpverlening vanuit de gemeente is geregeld in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Op 1 januari 2021 is deze wet gewijzigd. Door deze wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is het voor gemeenten makkelijker geworden in een vroeg stadium gegevens van inwoners met betalingsachterstanden uit te wisselen met verhuurders (zoals woningcorporaties), energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Hierdoor is vroegsignalering mogelijk.
Doordat het signaal bij betalingsachterstanden sneller bij de gemeente terecht komt, kan een gemeente mensen met schulden sneller hulpverlening aanbieden.

Snellere schuldhulp betekent lagere kosten samenleving

Gemiddeld genomen lopen mensen vijf jaar rond met schulden voordat ze aan de bel trekken. Vaak is er dan al sprake van problematische schulden. Dankzij de wetswijziging wordt aan deze groep sneller hulp geboden, waardoor de financiële vooruitzichten voor deze groep gunstiger zijn. Hoe sneller iemand met schulden hulp ontvangt, hoe lager de kosten voor de samenleving.

Landelijk convenant vroegsignalering

Voordat schuldeisers gegevens uitwisselen met gemeenten is het nodig om een overeenkomst af te sluiten. Om dit zo eenvoudig mogelijk te maken is het Landelijk convenant vroegsignalering gesloten tussen de VNG, NVVK (de vereniging van schuldhulpverleners) en de koepels van schuldeisers. Bij het convenant hoort een modelovereenkomst die de partijen via het platform van de NVVK online kunnen ondertekenen.
Bij de digitale ondertekening van de overeenkomst tussen een gemeente en een schuldeiser kun je ook kiezen van welk systeem gebruik gemaakt gaat worden voor de uitwisseling van gegevens, zoals Vindplaats van Schulden van BKR.

Vindplaats van Schulden (VPS) van BKR maakt de uitwisseling van data gemakkelijk én veilig

Nadat een gemeente een overeenkomst met de schuldeisers heeft gesloten, moeten de gegevens ook nog daadwerkelijk uitgewisseld worden. Gemeenten én schuldeisers hebben daarbij baat bij het gebruik van één systeem waarin zoveel mogelijk gegevens zijn gebundeld. BKR biedt daarvoor het beveiligde dataplatform Vindplaats van Schulden (VPS).
In VPS leveren schuldeisers iedere maand op de 25ste hun gegevens aan. De volgende dag worden die gegevens doorgegeven aan de aangesloten gemeenten. In VPS krijgt een gemeente drie typen signalen: een enkelvoudig signaal, een meervoudig signaal (meerdere signalen in eenzelfde maand) of een opeenvolgend signaal (meerdere signalen in de afgelopen maanden).

Vindplaats van Schulden: standalone of integratie met eigen systeem gemeente

De gegevens in VPS zijn beschikbaar als bestand dat geschikt is om in een eigen systeem van de gemeente in te lezen, zoals bijvoorbeeld Stratech of Allegro. VPS heeft ook een eigen online omgeving waar de gegevens zijn in te zien. Hier kun je als gemeente ook een eigen registratie bijhouden, zoals zien of er al contact is gelegd en hoe succesvol dat was. Beide vormen zijn ook te combineren.

Preventie en vroegsignalering

Preventie en vroegsignalering leiden ertoe dat mensen minder snel in problematische schulden terecht komen. Het verschil tussen preventie en vroegsignalering is het moment waarop deze middelen ingezet worden. Met preventie wordt geprobeerd mensen en gezinnen financieel zelfredzaam te maken. Dat kan door bijvoorbeeld voorlichting te geven over hoe je overzicht houdt over inkomsten en uitgaven en hoe je een financieel huishoudboekje opstelt.


Vroegsignalering vindt pas plaats als er sprake is van schulden en als deze schulden uit de hand dreigen te lopen. Vroegsignalering is namelijk de eerste stap in (schuld)hulpverlening door schuldeisers en de gemeente.

Hoe behulpzaam vond je deze pagina?
Bedankt voor je feedback
Er is iets fout gegaan, probeer het opnieuw.