Informatie over kredietverleden is bewezen voorspellend voor betalingsgedrag in de toekomst. De recidive van mensen met schulden is hoog. Hoe komt dat? En wat kan er aan worden gedaan? En interview met twee deskundigen, Tamara Madern (Hogeschool Utrecht) en Wilco van Dijk (Universiteit Leiden). Een vooruitblik op dit artikel in Inzichtelijk magazine.
Uit de Schulden Monitor 2021 van Stichting BKR blijkt dat 45,3 duizend Nederlanders een schuldenregeling hebben. Volgens Van Dijk, hoogleraar Economische Psychologie aan de Universiteit Leiden en directeur van het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag, is er deels sprake van een structurele oorzaak. “Een toenemend aantal Nederlanders heeft structureel te weinig geld. Door stijgende vaste lasten gaat er maandelijks meer geld uit dan er via een inkomen of uitkering binnenkomt. Tot deze groep behoren de ‘werkende armen’. Deze mensen verdienen net te veel om bijvoorbeeld voor huurtoeslag in aanmerking te komen en kunnen alleen rondkomen door telkens weer nieuwe schulden te maken.”
Financiële stress
Volgens Madern, lector 'Schuldpreventie en Vroegsignalering aan de Hogeschool Utrecht, hebben juist deze kwetsbare groepen moeite om hun hun weg te vinden in de bureaucratische wereld van uitkeringen, compensaties en toeslagen. “Vanaf het moment dat iemand uit de schuldhulpverlening komt, moet hij of zij het maar weer zelf uit zien te zoeken. Een proactieve houding van overheden zou veel recidive voorkomen. Ga er niet vanuit dat mensen de uitkeringen, compensaties en toeslagen waar ze recht op hebben wel weten te vinden. Wijs ze erop en help ze om die financiële ondersteuning te krijgen.”
Geen controle
Volgens Van Dijk moeten schuldhulpverleners meer rekening gaan houden met de financiële stress waarmee schulden gepaard gaan. “Als die stress niet is weggenomen tijdens een schuldhulpverleningstraject, blijven mensen het gevoel hebben dat ze geen controle hebben over hun financiële situatie. In het verlengde daarvan blijven ze financiële beslissingen uitstellen en gericht op de korte termijn. Rekeningen belanden weer ongeopend in een la, want het is belangrijker dat de kinderen ’s avonds kunnen eten.”
Madern stelt dat mensen die uit de schuldhulpverlening komen, er echt wel van doodrongen dat ze geen nieuwe leningen moeten afsluiten of rekeningen moeten laten liggen. “Maar als ze dan een financiële tegenvaller hebben, slaat de financiële stress weer toe. Dan kiezen ze toch voor een kortetermijnoplossing: Even niet betalen of een nieuwe lening afsluiten, ook al weten ze rationeel wel dat dit niet handig is.”
Stress-sensitieve hulpverlening
Een goed voorbeeld van ‘stress-sensitieve schuldhulpverlening’ is volgens Van Dijk een initiatief van enkele grote gemeenten om schulden over te nemen. “Iemand in een schuldhulpverleningstraject heeft daardoor alleen nog te maken met de gemeente, die het contact met alle schuldeisers onderhoudt. Dat scheelt veel financiële stress.”
Volgens Madern vraagt recidive om een andere, persoonlijke en proactieve benadering door schuldhulpverleners. Net als Van Dijk moet volgens haar daarnaast ‘training for a rainy day’ meer worden geïntegreerd in de schuldhulpverlening. “Alle initiatieven om mensen te helpen een financiële buffer op te bouwen, juich ik toe.”
