'Voorkomen is altijd beter dan verhalen’

Dick-Jan Abbringh is directeur van het maatschappelijke adviesbureau Purpose. In deze rol werkt hij al bijna vijftien jaar aan het verbeteren van processen rond schulden, armoede en financiële kwetsbaarheid in het sociaal domein van zowel gemeenten als hypotheekaanbieders. In dit interview vertelt hij over projecten, beleidsontwikkelingen en praktijkvoorbeelden die laten zien hoe eerder ingrijpen écht het verschil kan maken. “Het gaat erom dat we mensen niet laten verdwalen in het systeem, maar ze op tijd de weg wijzen naar passende hulp”, aldus Abbringh.

Welke maatregel kan bijdragen aan de aanpak van betalingsproblemen?
Abbringh: “Een goede maatregel die nu in ontwikkeling is, is het opzetten van een collectief aflosmodel. Het idee is simpel: als iemand meerdere schulden heeft, krijgt diegene niet tien losse betalingsregelingen met bijbehorende kosten, maar één overzichtelijke regeling op basis van wat iemand daadwerkelijk kan dragen. Dit vergt wel goede samenwerking en gegevensuitwisseling tussen partijen. Ik zie daarin misschien ook een passende rol voor Stichting BKR die kan bijdragen met het schuldenregister maar ook als sparringpartner.”

Welke bijdrage leveren jullie aan het voorkomen van schulden?
“Als organisatie ondersteunen we al jaren hypotheekaanbieders bij het vroegtijdig signaleren van betalingsproblemen. Tijdens de kredietcrisis hebben we bijzonder beheer-afdelingen geholpen om meer te werken vanuit vroegtijdige persoonlijke hulp. Die benadering wordt nu vaak ‘sociaal incasseren’ genoemd en draait om persoonlijk contact, meedenken en kijken wat nodig is om iemand in zijn woning te houden. Voor consumenten maakt dat een groot verschil. Ze worden sneller benaderd, krijgen eerder passende hulp en belanden minder snel in een problematische schuldsituatie. Zeker nu een deel van de huiseigenaren te maken krijgt met forse stijgingen van hun uitgaven, is het essentieel dat hypotheekaanbieders niet alleen hun eigen belang volgen, maar samen met de klant zoeken naar haalbare oplossingen. Dat voorkomt niet alleen financiële problemen, maar vaak ook veel stress en onzekerheid.”

Op welke manier kunnen hypotheekaanbieders consumenten ondersteunen in het geval van schulden?
“Kort gezegd: vroeg contact, duidelijke communicatie en voldoende aandacht. Hypotheekaanbieders moeten beseffen dat ze vaak niet de enige schuldeiser zijn. Dus als er een probleem is, is het zelden alleen hun probleem. Mensen met betalingsproblemen hebben vaak een stapeling van schulden. Dan helpt het als je als aanbieder niet alleen probeert je eigen belang veilig te stellen, maar ook meedenkt: hoe komen we hier samen uit? Door mensen te informeren, hulp te bieden of door te verwijzen, bijvoorbeeld naar lokale en landelijke initiatieven kunnen aanbieders echt verschil maken.”

Welke voorbeelden uit de praktijk laten zien dat preventief en mensgericht incasseren echt werkt?
“We zien dat landelijke, herkenbare structuren het meest effectief zijn. Het Vaste Lasten Pakket (VLP) is daar een goed voorbeeld van. Die begeleiden mensen langere tijd om financieel te herstellen. Ook initiatieven als ONSbank, Socialdebt en het Jongeren Perspectief Fonds laten zien dat hulp in het incassoproces loont, zeker bij jongeren. Wat deze initiatieven gemeen hebben, is dat ze verder kijken dan alleen naar de openstaande schuld. Ze richten zich op de mens achter het probleem en bieden hulp die past bij de situatie. Wat we echt nodig hebben in de sector is minder versnippering en meer samenwerking tussen partijen. En vooral: eerder ingrijpen. Want hoe eerder je erbij bent, hoe beter je kunt voorkomen dat problemen onnodig verergeren.”