Schrijnende situaties moeten we als maatschappij gewoon goed regelen

Veel Nederlanders worstelen met de oplopende energiekosten. Hoewel uit de cijfers niet blijkt dat dit leidt tot chronische betaalproblemen, groeien de zorgen. Naar schatting leven 400 duizend huishoudens in energiearmoede. Door de combinatie van een laag inkomen en een slecht geïsoleerd huis kunnen huishoudens in de problemen komen om de energienota te betalen. Wat moet er gebeuren? Op die vraag krijgen we antwoord in de komende editie van BKR-magazine Inzichtelijk tijdens een rondetafelgesprek met Tanja de Jonge (wethouder Dordrecht), Suzanne Kröger (Tweede Kamerlid GroenLinks-PvdA), Chris Bakhuis (voorzitter Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders - KBvG), Miki Peric (Social Energy Transition Manager bij Eneco) en Arjan Vliegenthart (directeur Nibud).

Hoewel uit de cijfers van Stichting BKR en andere instanties nog niet blijkt dat de hoge energienota leidt tot toename van problematische schulden, merken de deelnemers aan het rondetafelgesprek dat er in de praktijk nogal wat misgaat. Veel Nederlanders durven de verwarming niet meer aan te zetten en zitten in de kou. Gemeente Dordrecht regelde tijdens de energiecrisis ‘warme ontmoetingsplekken’. “Daar konden mensen naartoe om soep of koffie te krijgen en op te warmen. Er is nog steeds een groep die behoefte heeft aan deze ondersteuning en langskomt om thuis eventjes de kou te ontlopen”, aldus wethouder De Jonge. 

Uit de monitor van het Nibud blijkt dat 6 op de 10 Nederlanders zich zorgen maken over de betaalbaarheid van de energierekening in de toekomst. Het Tijdelijk Noodfonds Energie en de energietoeslag hebben het leed tot nu toe enigszins verzacht. Tweede Kamerlid Suzanne Kröger pleit voor een structurele oplossing. Peric van Eneco stelt een transformatie voor naar een structureel transitie- of energiefonds, die deels wordt gefinancierd met Europese gelden.

De deelnemers merken op dat de situatie ook het draagvlak voor de energietransitie ondermijnt, omdat consumenten bang zijn dat de prijzen hierdoor verder oplopen. Arjan Vliegenthart (Nibud): “We zijn geneigd om te denken dat het een technisch vraagstuk is, maar het is een sociaal vraagstuk. We zullen veel meer aandacht moeten besteden aan de betaalbaarheid.” Tijdens het rondetafelgesprek kwam ook het nut van vroegsignalering aan bod om problematische schulden door de hoge energienota te voorkomen. Bakhuis (KBvG): “Ik geloof heilig in vroegsignalering. Het kan altijd gebeuren dat iemand in zijn leven in de problemen dreigt te komen en dan moet je tijdig interventies kunnen plegen. Als de gerechtsdeurwaarder langskomt met een loonbeslag is het eigenlijk al te laat. Al veel eerder in het traject kunnen wij een signalerende rol hebben en doorverwijzen. Daarnaast merken we ook dat mensen geen idee hebben welke toeslagen ze kunnen aanvragen, zoals de energietoeslag. Als het dreigende problematische financiële problemen zijn, dan zouden we het liefst warm doorverwijzen naar een hulpverlenende instantie. Maar de AVG-wetgeving maakt dat soms lastig.”

Overigens halen vroegsignaleringsmaatregelen zoals telefoontjes en huisbezoeken soms niets uit, stelt Peric. “Er blijven mensen die de kop in het zand steken en de geboden hulp niet willen accepteren. Ik vind het eigenlijk bizar dat de netbeheerder naar een rechter moet stappen om een vonnis te halen om iemand af te sluiten in plaats van dat hij een vonnis kan halen om iemand desnoods gedwongen te helpen. Dat zou veel beter zijn dan van die draconische Middeleeuwse middelen zoals huisuitzetting of afsluiting van water en licht.”