‘Bijna alle jongeren die we ondersteunen kampen met schulden van achteraf betalen’

Recent pleitten verschillende Nederlandse gemeenten en schuldhulporganisaties voor maatregelen tegen Buy Now, Pay Later (BNPL) bij het tv-programma Radar. Dick van Maanen is sinds 2017 directeur bij Stadsring, een schuldhulporganisatie die hulp aan inwoners in de gemeenten Amersfoort, Leusden en Bunschoten biedt. Van Maanen ziet BNPL als een structureel probleem onder jongeren. “In vrijwel elk dossier treffen we schulden aan van Klarna, Riverty of andere BNPL-platforms. Het is inmiddels geen uitzondering, maar een gegeven en dat is echt zorgelijk”, aldus de Stadsring-bestuurder.

BNPL-problematiek in de praktijk
Stadsring ondersteunt jaarlijks tussen de 300 en 350 jongeren in de regio Amersfoort. “Jongeren die bij ons langskomen zijn vaak tussen de 18 en 26 jaar. Voor deze doelgroep zie je vaak dat factoren als studieleningen, flexibele bijbaantjes en een gebrek aan financieel overzicht een rol spelen.” Hij ziet het als een probleem dat BNPL een grote impact heeft op deze groep en zorgt voor nog meer financiële problematiek. “Je koopt een spijkerbroek en krijgt bij steeds meer winkels de vraag: wil je nu of later betalen? Dat verlaagt de drempel enorm om een schuld aan te gaan met alle gevolgen van dien.” De gevolgen hiervan ziet van Maanen regelmatig terug in de praktijk: “In bijna elk dossier zien we het terugkomen en dan is het vaak een optelsom van meerdere aankopen. Niet direct betalen voelt misschien onschuldig, maar je ziet dat jongeren snel het overzicht kwijtraken.”

Risico's achteraf betalen
Het gebruik van BNPL brengt risico's met zich mee. “Jongeren geven geld uit dat ze nog niet hebben, en dat is vragen om problemen. Als er dan iets misgaat, bijvoorbeeld een gestolen fiets, onverwachte zorgkosten of een kapotte wasmachine, moeten zij gaan schuiven met geld.” Hij waarschuwt dat dit leidt tot een gevaarlijke vicieuze cirkel. “Als je op de wanbetalerslijst komt, verlies je je aanvullende verzekering. En als er dan iets gebeurt, zoals een onverwacht bezoek aan de tandarts zijn de kosten voor eigen rekening.” Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het brein van jongeren nog volop in ontwikkeling is met alle gevolgen van dien. “Jongeren overzien de gevolgen niet. Het is aangetoond dat deze groep daarom moeite heeft met het inschatten van lange termijnrisico’s. Daar wordt nu door het aanbieden van BNPL-diensten commercieel op ingespeeld.”

Zowel een lokale als landelijke aanpak is vereist
Volgens Van Maanen ligt de sleutel tot echte verandering in striktere wet- en regelgeving. “Er is op dit moment nauwelijks controle: jongeren kunnen in meerdere webshops tegelijk iets bestellen zonder enige check op leeftijd of kredietwaardigheid. Dat is onhoudbaar.” Hij pleit ervoor dat aanbieders van BNPL-diensten hun incassorechten verliezen als ze geen verantwoorde verkoop hanteren. “Als je als bedrijf geen zorgplicht neemt aan de voorkant, zou je ook niet het recht moeten hebben om te innen aan de achterkant. Zo dwing je platforms om verantwoord te handelen.”

Ook reclame voor BNPL verdient volgens hem kritisch toezicht. “De marketing van deze diensten maakt gebruik van een positief imago: ‘96% betaalt op tijd’. Maar wat gebeurt er met die andere 4%? Voor hen zijn de gevolgen vaak desastreus. Net als bij gokreclames zou hier regelgeving op zijn plaats zijn.” Van Maanen ziet ook een belangrijke rol voor gemeenten, al is die rol beperkt. “We geven gastlessen op scholen, mbo’s en doen oudervoorlichting. Dat zijn waardevolle interventies, maar het zijn druppels op een gloeiende plaat.” Hij roept de politiek op om verantwoordelijkheid te nemen: “We beschermen jongeren tegen tabak, alcohol en gokken. Waarom wachten we als het om schulden gaat? Laat gemeenten voorlichten en ondersteunen, maar zorg dat Den Haag de randvoorwaarden creëert om echt het verschil te maken.”

Foto credits: Tjitske Sluis