SchuldenLabNL en de NVVK hebben in ‘coronajaar’ 2020 gewaarschuwd dat het aantal mensen met problematische schulden onder invloed van de pandemie zal toenemen. Als hoofdeconoom bij het Centraal Bureau voor de Statistiek houdt Peter Hein van Mulligen de vinger zo goed mogelijk aan de pols, onder andere via het ‘Dashboard Welvaart in Coronatijd’. Een interview.
Een paar uur voor het interview met Van Mulligen eind maart plaatsvindt, verschijnt op de startpagina van de CBS-site het bericht dat ‘het persoonlijk welzijn van de Nederlandse bevolking in 2020 nauwelijks veranderd is.’ Het bericht is gebaseerd op de Persoonlijke Welzijnsindex (PWI). Deze PWI wordt onder andere bepaald door de materiële levensstandaard (tevredenheid over de financiële situatie), de economische risico’s (zorgen over de financiële toekomst) en opleiding en arbeid (tevredenheid met de opleidingskansen, tevredenheid met het werk of de dagelijkse bezigheden). ‘Reëel beschikbaar inkomen huishoudens 2,4% hoger’ en ‘Overheidstekort over 2020 uitgekomen op 34 miljard euro’ zijn berichten die een paar dagen eerder door het CBS naar buiten zijn gebracht.
Volgens Van Mulligen vatten ze goed samen dat 2020 dankzij onder andere de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) en de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (TOZO) niet het economische rampjaar is geworden dat velen voorspelden. “Een economische krimp van 3,7% is zo’n beetje de enige overeenkomst met 2009, hét jaar van de kredietcrisis. Toen hield de overheid de hand op de knip en werd zonder uitzondering iedereen hard geraakt, nu steekt de overheid zich diep in de schulden om via subsidies een toename van de werkloosheid en het aantal faillissementen te voorkomen. Bovendien zie je een enorme tweedeling: sectoren als horeca, cultuur en toerisme worden keihard geraakt, andere sectoren draaien beter dan ooit tevoren.”
Zijn de economische en maatschappelijke gevolgen van corona op de lange termijn al te overzien?
Van Mulligen: “Nee. Dat maakt de huidige situatie ook zo bijzonder en uitdagend, ook voor het CBS. Corona is een soort natuurramp. Die laat zich niet samenvatten met termen als ‘hoogconjunctuur’ en ‘laagconjunctuur’. Uit alle data blijkt dat het financiële ondersteuningspakket van de overheid goed werkt, maar het ontneemt ook het zicht op de werkelijkheid economische schade die de coronacrisis aanricht. Die zit verstopt in een zwarte doos, die we pas mogen openen als de pandemie bedwongen is.”
Is in de CBS-cijfers al een toename te zien van het aantal mensen met problematische schulden als gevolg van de coronapandemie?
“Nee. We hebben net naar buiten gebracht dat het persoonlijke welzijn van de Nederlandse bevolking in 2020 iets is toegenomen. Dat geldt ook voor het consumentenvertrouwen, het reëel beschikbare inkomen van huishoudens en de vrije besparingen. Huishoudens spaarden in 2020 per saldo 23,3% van hun beschikbaar inkomen. In 2019 lag de spaarquote nog op 16,6%. Ook hier is overigens sprake van een tweedeling. Anders dan tijdens de kredietcrisis, heeft de coronacrisis nauwelijks tot geen financiële impact op mensen die met een vast contract in loondienst zijn. Veel ondernemers en zzp’ers staat het water echter aan de lippen: Het antwoord op de vraag hoe hun financiële toekomst eruit ziet, zit ook verstopt in die zwarte doos waar ik het net over had.”
Hoezo?
“Het einde van de coronacrisis zal voor een aantal bedrijven en zzp’ers te laat komen, maar of dat er honderden of honderdduizenden zijn… Daar valt nog geen zinnig woord over te zeggen. Andere bedrijven en zzp’ers zullen echter profiteren van de uitgaven en investeringen die consumenten nu nog voor zich uitschuiven maar die ze, is de verwachting, massaal zullen gaan doen zodra het weer mag en kan.”
