‘Buy Now Pay Later’ (BNPL) heeft vooral tijdens het online shoppen snel aan populariteit gewonnen. Mogelijk gemaakt door internationale betaaldiensten zoals Klarna en Riverty en in Nederland aangeboden door ruim 500 bedrijven, komt BNPL er op neer dat consumenten de betaling van hun online aankoop volledig of gedeeltelijk uitstellen tot na de levering. Volgens manager Teun van der Velden van het AFM-team Krediet kleven daar risico’s aan, in de vorm van overkreditering, schuldenstapeling én schuldgewenning.
Het AFM-team Krediet heeft vorig jaar een verkenning uitgevoerd naar BNPL, die in het jaarverslag over 2022 resulteerde in de constatering dat ‘de kosten voor te laat betalen onduidelijk en mogelijk onrechtmatig zijn’. Van der Velden: “BNPL is een vorm van consumptief krediet, maar op het moment maken BNPL-aanbieders gebruik van een uitzondering in de geldende wet- en regelgeving. Krediet dat binnen drie maanden moet worden terugbetaald en waarvoor ‘onbetekenende kosten’ worden gevraagd, zijn uitgezonderd van de toepassing van consumptief krediet-bepalingen. Hoewel BNPL dus in principe gratis of tegen een kleine vergoeding beschikbaar is, blijkt uit de verkenning dat diverse BNPL-aanbieders bij het niet nakomen van de betalingsverplichtingen (incasso-)kosten in rekening brengen die mogelijk meer dan ‘onbetekenend’ zijn.”
Geen inzicht
De Hoge Raad buigt zich momenteel over de vraag of dit wel met de wetgeving valt te rijmen.
“Afhankelijk van het antwoord is het mogelijk dat de huidige werkwijze van (een aantal) BNPL-aanbieders niet volstaat om een beroep te kunnen doen op de uitzondering in de wetgeving”, legt Van der Velden uit. “De AFM wacht de beantwoording van de Hoge Raad af. In dit verband vindt de AFM ook dat BNPL-aanbieders de informatie over de kosten van BNPL kunnen verbeteren. Op dit moment ligt de nadruk op de boodschap dat BNPL gratis is, waardoor consumenten verrast kunnen worden door relatief hoge kosten die ze moeten maken wanneer zij niet op tijd betalen.”
BNPL-aanbieders zijn volgens Van der Velden niet wettelijk verplicht de inkomsten, lasten en schulden van consumenten te controleren en BKR te raadplegen. “De meeste aanbieders zijn ook niet aangesloten bij BKR. Omdat BNPL-aanbieders geen inzicht hebben in deze gegevens, bestaat er een reëel risico dat zij BNPL verstrekken aan consumenten die al zijn overgekrediteerd. Of die als gevolg daarvan overgekrediteerd raken. En dat misschien bij meerdere aanbieders. Dit leidt tot het risico dat de consument schulden blijft of gaat stapelen.”
Zelfregulering
AFM ondersteunt de recente oproep van minister Weerwind aan BNPL-aanbieders tot zelfregulering. Van der Velden: “Het verkennen van vrijwillige aansluiting bij BKR lijkt daarbij bijvoorbeeld een goede stap, om mogelijke onverantwoorde schuldenstapeling door het gebruik van BNPL tegen te gaan. Daarnaast is er Europese regelgeving in aantocht. In december vorig jaar is er in de Raad en Europees Parlement een voorlopig akkoord bereikt over de herziening van de ‘Richtlijn Consumentenkrediet’. Een van de aangekondigde wijzigingen is dat BNPL onder deze richtlijn gaat vallen en daarmee op termijn onder ons toezicht komt. Dit vinden wij een goede ontwikkeling.”
Wat AFM volgens Van der Velden zorgen baart, is dat de sociale norm om voor aankopen eerst te sparen en vervolgens direct te betalen, door BNPL kan veranderen. “Door BNPL kan het normaler worden om aankopen te doen waar je eigenlijk op dat moment geen geld voor hebt. Deze manier van kopen op afbetaling wordt genormaliseerd en dit draagt bij aan schuldgewenning. Wij beschouwen dat als onwenselijk en als een maatschappelijk vraagstuk.”
Het juninummer van het BKR-magazine Inzichtelijk bevat een interview met Van der Velden over BNPL.
