Artificial Intelligence (AI) als onderdeel van armoedebestrijding. Dat klinkt als science fiction, maar toch is het actueel. “Nog wel in de kinderschoenen”, erkent professor Lisa Brüggen. Zij legt uit hoe kunstmatige intelligentie mogelijk kan bijdragen aan het oplossen van financiële problemen en wat de verwachtingen zijn.
‘Het is moeilijk te definiëren wat AI (Artificial Intelligence) precies inhoudt, maar vaak wordt de volgende omschrijving gehanteerd. Het vermogen van een systeem om externe gegevens correct te interpreteren, om te leren van deze gegevens, en om deze lessen te gebruiken om specifieke doelen en taken te verwezenlijken via flexibele aanpassing. Dit vermogen is traditioneel voorbehouden aan mensen’, aldus de Nederlandse AI Coalitie (NLAIC) op hun website.
ELSA Labs
Lisa Brüggen, hoogleraar financiële dienstverlening aan de Universiteit Maastricht, is verbonden aan het ELSA Lab Armoede en Schulden dat als doel heeft om data science en AI in te zetten voor het terugdringen en mogelijk voorkomen van armoede en problematische schulden in Nederland. ELSA is de afkorting voor Ethical Legal and Societal Aspects. De Elsa Labs onderzoeken de ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van data science en AI-toepassingen, zoals het gebruik van datasets en algoritmes. In Nederland worden nu zeven ELSA Labs gefinancierd door de overheid en zij houden zich bezig met verschillende onderwerpen. Brüggen: “Wij houden ons specifiek bezig met het tegengaan van armoede en problematische schulden en dat moet dus ethisch, juridisch en maatschappelijk verantwoord zijn. Om erachter te komen wat ethisch en maatschappelijk verantwoord is, betrekken we verschillende stakeholders bij de gesprekken, waaronder ook de mensen die daadwerkelijk met de problematiek te maken hebben.”
Overigens is het niet toevallig dat het ELSA Lab in Zuid-Limburg zich bezighoudt met armoede en problematische schulden, want uit data van Stichting BKR blijkt dat deze regio hier in verhoogde mate mee kampt.
Breed begrip
Kunstmatige intelligentie kent veel verschillende verschijningsvormen. “Het is een breed begrip en dat leidt tot veel verschillende projecten en toepassingen”, zegt Brüggen. Ze noemt een voorbeeld: “We bouwen momenteel een virtual reality-ervaring, die je laat voelen wat het betekent om in armoede te leven. Het is anders dan een statistiek lezen, of met iemand praten die in armoede leeft. Je ervaart het zelf en dat doet iets met je emotie. We willen niet de stereotypen bedienen en mensen zielig wegzetten. Maar wel bijvoorbeeld weergeven welke stress het geeft als je op vijf verschillende dagen je uitkering krijgt en geen totaaloverzicht kunt creëren.” Op deze manier kan de empathie bij beleidsmakers worden vergroot, met de hoop dat zij daardoor met betere praktische oplossingen komen. Andere projecten richten zich weer op mensen met betalingsproblemen zelf.
Verwachtingen
De eerste verwachting is dat het ELSA Lab relevante kennis oplevert, die gedeeld kan worden met andere partijen. “Veel partijen werken al nauw samen rondom dit onderwerp, maar ik hoop dat AI daar iets aan kan toevoegen. Anderzijds blijft het belangrijk om de juridische en ethische aspecten in het oog te houden en daarom moeten we zorgvuldig met de data omgaan”, aldus Brüggen. Bij het project zijn ook gemeenten aangesloten om mee te denken en mee te werken. Met het vizier op vroegsignalering kan AI mogelijk een rol spelen. “Dat is een van de vragen die we proberen te beantwoorden. AI kan misschien helpen om de gemeente te ontlasten door processen efficiënter in te richten en signalen van problematische schulden nog eerder op te pikken. Maar dat moeten we nog onderzoeken en het levert nieuwe vragen op. Zijn de resultaten echt zo betrouwbaar? En zo ja, hoe spreek je mensen aan? Ik denk dat het potentieel er is, nu nog onderzoeken welke meerwaarde AI kan bieden.”
