Vroegsignalering: hét wapen tegen problematische schulden

‘Vroegsignalering’ heeft zich in de praktijk al bewezen als effectief wapen tegen een opeenhoping van schulden. Door een wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) krijgen alle gemeenten vanaf 1 januari 2021 de mogelijkheid om in een vroeg stadium betalingsachterstanden uit te wisselen waardoor zij mensen met schulden eerder hulp kunnen bieden. Behalve met tevredenheid gaat dat ook met enige bezorgdheid gepaard.

In de aangepaste wet staat nauwkeurig omschreven hoe gemeenten vanaf begin volgend jaar betalingsachterstanden van inwoners kunnen uitwisselen met woningcorporaties, energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Dat kan bijvoorbeeld via ‘Vindplaats van Schulden (VPS)’, het beveiligde informatiesysteem dat Stichting BKR ontwikkelde.

“Met het oog op de privacywetgeving zijn het kredietregistratiestelsel van BKR en VPS strikt gescheiden”, verzekert BKR-beleidsadviseur Vanessa Vijn. “Uit experimenten met VPS blijkt dat vroegsignalering heel effectief is. Ik snap dat gemeenten die er nog geen ervaring mee hebben het spannend vinden. Ze gaan informatie over inwoners uitwisselen met energie- en drinkwaterbedrijven, woningcorporaties en zorgverzekeraars. Er komt veel extra werk op ze af. Maar ik hoop dat ze vooral ook de effecten op lange termijn voor ogen houden. Door er nu op tijd bij te zijn, voorkom je problematische schulden in de toekomst.”

Kanttekeningen
Peter Heijkoop, wethouder in Dordrecht en voorzitter van de VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie, juicht de wetswijziging dan ook toe. “Vroegsignalering werkt, punt. Tijdens een experiment in Dordrecht hadden we te maken met één woningcorporatie die wat terughoudender was dan de rest. Dankzij de nieuwe wet kan dat straks niet meer.”

Heijkoop plaatst bij de nieuwe wet echter wel een paar kanttekeningen. Deze heeft hij onlangs opnieuw met de staatssecretaris gedeeld. “Gemeenten die nog geen ervaring hebben met vroegsignalering, krijgen begin volgend jaar in één keer heel veel werk op hun bord. Zonder dat daar extra middelen tegenover staan. Dat zou wel moeten, zeker in de beginperiode. Op termijn - als de vernieuwde wet hopelijk zijn vruchten afwerpt - nemen met de gigantische maatschappelijke kosten hopelijk ook de extra kosten voor gemeenten af.”

Heijkoop heeft bovendien moeite met de verplichting dat gemeenten met ieder signaal over betalingsachterstanden bij corporaties, nutsbedrijven en verzekeraars aan de slag moeten. “Het aantal signalen zal fors toenemen”, erkent Vijn. “Straks moeten álle gemeenten bovendien iedere inwoner die schuldhulp krijgt, aanmelden bij het Centraal Krediet Informatiesysteem (CKI) van BKR. Kredietaanbieders weten daardoor wanneer het niet verantwoord is om iemand nog een krediet te verstrekken.”

Proportioneel
Heijkoop vindt dat gemeenten ‘proportioneel’ moeten omgaan met de actieplicht in de nieuwe Wgs. “Bij iemand die één keer vergeet een rekening van 200 euro te betalen, moet je niet meteen aan de telefoon hangen of op de stoep staan. Dat is vaak helemaal niet nodig, levert gemeenten onnodige rompslomp op én is gênant voor degene om wie het gaat.”

De wethouder en VNG-bestuurder hoopt dat de nieuwe wet ook ‘maatschappelijk verantwoord incasseren’ een impuls geeft. “En dan doel ik niet zozeer op corporaties, nutsbedrijven en verzekeraars, want die werken vaak heel goed mee aan schuldhulpverleningstrajecten. Laat ik het voorzichtig formuleren: als het om maatschappelijk verantwoord incasseren gaat, valt er voor de Belastingdienst nog een wereld te winnen. Ik hoop dat het lukt, maar ben er op grond van ervaringen in Dordrecht niet heel optimistisch over.”